ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 2، اردیبهشت 1401 ، شماره پی در پی 72

سبک شناسی اشعار رازق فانی

صفحه (167 - 186)
میثم حنیفی (نویسنده مسئول)، رحمت‌الله سیرت
تاریخ دریافت مقاله : دی 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1400

چکیده

زمینه و هدف: رازق فانی یکی از شاعران برجسته شعر معاصر افغانستان است که متأسفانه مانند اکثر شاعران هموطن خویش، در ایران چندان شناخته شده نیست. واکاوی و تحلیل همه سویه شعر فارسی در افغانستان یکی از زمینه های نسبتاً مغفول در جامعه ادبی ماست. در این پژوهش که با هدف شناخت ویژگیهای سبکی شعر رازق فانی انجام شده است، تلاش شده با ارائه نمونه هایی از شعر فانی، باب آشنایی با این شاعر بزرگ افغانستانی برای علاقه مندان گشوده شود. همچنین شناسایی جایگاه شاعری رازق فانی در میان شاعران معاصر ادبیات فارسی از اهداف این پژوهش است.

روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است. داده های آن به روش کتابخانه ای بدست آمده و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و ارائۀ آمار به انجام رسیده است. محدوده موردمطالعه، کتاب مجموعه اشعار رازق فانی است که به کوشش حفیظ شریعتی سحر در کابل به چاپ رسیده است. اشعار کلاسیک رازق فانی براساس روش سیروس شمیسا در سه سطح زبانی، ادبی و فکری سبک شناسی شده است.

یافته ها: برجسته ترین ویژگیهای زبانی شعر فانی عبارتند از بکارگیری واژه های عامیانه، واژه های کهن، انواع تکرار و قافیه های بدیعی. از برجستگیهای ادبی آن میتوان به بسامد بالای روش تناسب، انواع استعاره، تشبیهات تازه، انواع کنایه، سمبل، ارسال المثل و تلمیح اشاره کرد. مهمترین مشخصه های فکری شعر فانی عبارتند از: عشق به وطن، فراق و دوری از میهن، دردها و دغدغه های اجتماعی، گلایه و شکایت، اعتراض و انتقاد، مشکلات و گرفتاریهای دیار مهاجرت.

نتیجه گیری: از بررسیهای انجام‌ شده میتوان نتیجه گرفت که رازق فانی شاعری استاد است که بر اصول و قواعد شعر کلاسیک کاملاً مسلط است و با زوایای مختلف شعر فارسی و سنن ادبی آشناست.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی شعر , رازق فانی , شعر معاصر افغانستان , سطح زبانی , سطح ادبی , سطح فکری

• آیا اضافۀ تشبیهی همیشه بلیغ است؟، صحرایی، قاسم و حیدری، علی (1378). آموزش زبان و ادبیات فارسی، (1) 22، صص 117-119.
• بیان و معانی، شمیسا، سیروس (1393). ویراست دوم، تهران: میترا.
• پایتخت پریها (شعر معاصر افغانستان)، مظفری، سید ابوطالب (1393). تهران: انجمن شاعران ایران.
• تحلیل شعر مهاجرت افغانستان، محمدی، گلنساء (1394). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• دستور زبان فارسی1، انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن (1388). ویرایش سوم، تهران: فاطمی.
• روزنه، کاظمی، محمدکاظم (1397). تهران: سپیده باوران.
• زیباشناسی سخن پارسی1 (بیان)، کزازی، میرجلال الدین (1393). تهران: نشر مرکز.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین (1389). تهران: اهورا.
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس (1395). ویراست دوم، تهران: میترا.
• مجموعه اشعار، فانی، رازق (1395). به کوشش حفیظ شریعتی سحر، کابل: امیری.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1398). تهران: آگه.
• نگاهی تازه به بدیع، شمیسا، سیروس (1395). ویراست سوم، تهران: میترا.
• وزن شعر فارسی، ناتل خانلری، پرویز (1367). تهران: توس.
• وطن مرا ببخش!، رجایی، محمد سرور (1387). دفتر شعر، شمارۀ 55، صص 56-57.